Tijdens de zomermaanden worden de meeste kinderen geboren. Ook op dit moment lopen er nog veel hoogzwangere vrouwen rond. Hun rechten zijn vastgelegd in wetten, cao’s en secundaire arbeidsvoorwaarden. Dat kan soms erg onoverzichtelijk zijn. Het is daarom belangrijk dat werkgevers hun werknemers altijd op al hun rechten wijzen, al gebeurt dat lang niet altijd.
In Nederland zijn de rechten van zwangere werknemers over het algemeen goed geregeld en vastgelegd in de Wet arbeid en zorg en het Burgerlijk Wetboek. De basislijn van je rechten vind je gemakkelijk online terug bij de Rijksoverheid. Daarbovenop zijn er sectoren, beroepen en organisaties waar aanvullende regels of uitzonderingen gelden. Dit kan zijn omdat het werk bepaalde risico’s met zich meebrengt, of simpelweg om de arbeidsvoorwaarden aantrekkelijker te maken. Jouw cao bevat dan aanvullende afspraken over verlof, aangepast werk, vergoedingen en andere extra’s. Deze afspraken kunnen gunstiger uitpakken dan de wettelijke minimumeisen.
Aangepast werk
Je kunt je voorstellen dat je met een kindje in je buik niet meer alle werkzaamheden kunt uitvoeren. Tijdens de zwangerschap en tot 6 maanden na de bevalling heb je recht op aangepast werk, als je werkgever mogelijke gevaren onvoldoende kan wegnemen. Dat is wettelijk bepaald, maar de invulling daarvan ziet er per functie en sector anders uit.
Vraagt je werk veel van je lichaam, dan kun je aanspraak maken op andere taken. Ook als dit niet helemaal in je cao zijn vastgelegd. Het is invoelbaar dat het werken in de kinderopvang met veel tillen niet tot aan het verlof haalbaar is. Of het uitvoeren van gedetailleerd laboratoriumonderzoek met potentieel gevaarlijke stoffen, of continue op je benen staan op een drukke spoedeisende hulp. Je werkgever is dan verplicht om vervangend werk voor je te regelen, met behoud van salaris.
Soms zijn aangepaste werkzaamheden wel vastgelegd in je cao. Zo hoef je tot vier jaar na de geboorte van je kind niet verplicht op uitzending als je bij defensie werkt. Als je bij de brandweer werkt, word je tot zes maanden na je bevalling niet ingezet voor ingrijpende klussen. Werk je als stewardess, dan worden je grondwerkzaamheden aangeboden. Bij KLM word je, voor de gezondheid van jou en je kind, al aan de grond gehouden vanaf het begin van je zwangerschap. Daarnaast geldt voor alle functies dat je werkgever je geen onregelmatige diensten en overwerk mag opleggen tijdens je zwangerschap. In je cao wordt dan bepaald of je toch een onregelmatigheidstoeslag blijft ontvangen, ook al werk je reguliere uren. Dat loont zeker om even uit te zoeken.
Als je werkt in de schoonmaak, de chemie, de agrarische sector of als je werkt als verpleegkundige of kapster, kom je regelmatig in aanraking met gevaarlijke stoffen. In ziekenhuizen, verpleeghuizen en andere zorginstellingen kunnen specifieke regels van toepassing zijn vanwege blootstelling aan bijvoorbeeld bacteriën of straling. Zwangere werknemers kunnen bijvoorbeeld worden vrijgesteld van bepaalde taken en werktijden kunnen worden aangepast.
Al zijn de landbouw en industrie traditioneel mannenberoepen, toch is zo’n drie op de tien werknemers er vrouw. Dat blijkt uit het Nationaal Salaris Onderzoek, uitgevoerd door Intermediair en Business Universiteit Nyenrode. Vrouwen zijn in elk vakgebied vertegenwoordigd. Dat betekent ook dat in elk vakgebied de veiligheid van zwangere vrouwen en hun ongeboren kind moet worden gewaarborgd. Kan er geen vervangend werk voor je worden gevonden, dan kun je het gesprek met je werkgever en arbo-arts aangaan over preventief zwangerschapsverlof. De uitkering wordt dan verzorgd door het UWV.
Het is belangrijk om te weten dat je je als zwangere werknemer proactief kunt opstellen door vroeg in je zwangerschap contact op te nemen met de arbo-arts. Het delen van informatie over je zwangerschap stelt zowel jou als je werkgever in staat om op tijd passende maatregelen te nemen. Heb je veel last van een harde buik, heb je bekkenklachten of andere zwangerschapskwalen die je werk duidelijk in de weg zitten, dan kan de arts je advies geven over ziekteverzuim. Hij of zij is ervoor om de veiligheid van jou en je kindje te waarborgen.
Ouderschapsverlof en kinderopvang
Het recht op zwangerschaps- en bevallingsverlof, geboorteverlof, ouderschapsverlof, adoptie- of pleegzorgverlof, kortdurend en langdurend zorgverlof, calamiteitenverlof en kort verzuimverlof, is allemaal wettelijk bepaald. Wil je na het wettelijk bepaalde verlof nog meer verlof opnemen, dan kun je kiezen voor ouderschapsverlof. Meestal is ouderschapsverlof onbetaald, maar er zijn werkgevers die je salaris wel doorbetalen. Dit hangt af van je cao of van de aanvullende arbeidsvoorwaarden van je werkgever.
Soms bevat een cao-afspraken over kinderopvang, om de overgang naar werk na de zwangerschap te vergemakkelijken. Werkgevers kunnen er ook zelf voor kiezen bij te dragen aan de kosten van kinderopvang. Met een oppas van de zaak stelt je werkgever als secundaire arbeidsvoorwaarde een x-aantal oppasuren per jaar beschikbaar. Zeker als het om een groter bedrijf gaat, kan je als werkgever de oppasuren vaak voordelig inkopen. Jij kunt de uren vrij besteden.
Zwangerschapsdiscriminatie
Wettelijk is vastgelegd dat je tijdens je zwangerschap recht hebt op extra pauzes, tot één achtste van je arbeidstijd per dienst. Na je bevalling mag kolven en borstvoeding geven zo vaak als nodig is, maar per werkdag of dienst niet langer dan een vierde van de arbeidstijd. Ook mag je zwangerschap niet in de weg staan van een promotie, of van de terugkeer in je functie.
Ondanks dat je werkgever ervoor moet zorgen dat niemand je tijdens je werk benadeelt om jouw zwangerschap, krijgt 43% van de werkende of werkzoekende vrouwen te maken met een vorm van discriminatie wegens zwangerschap of moederschap. Dat blijkt uit onderzoek van het College van de Rechten van de Mens. Vermoed je dat je te maken hebt met zwangerschapsdiscriminatie? Maak dan een melding bij een vakbond, via een klacht bij het College voor de Rechten van de Mens of via een melding bij een anti-discriminatiebureau. Ken je rechten en wees niet bang er gebruik van te maken.
