Personeelstekort, oplopende zorgkosten en hoge administratieve lasten: de Nederlandse zorgsector verkeert in zwaar weer. Zijn robots en kunstmatige intelligentie hét antwoord op deze knelpunten? We bespreken het met robot-onderzoeker Koen Hindriks. “Kunstmatige intelligentie kan zorgen voor efficiëntere, betere zorg en betekenisvollere communicatie.”
Hoe worden robots of AI nu al in de zorg ingezet?
Enerzijds voor heel taakgerichte functies, zoals een robot die medicijnen rondrijdt om op de juiste plek te leggen, zodat een zorgmedewerker de soms lange afstanden in een ziekenhuis niet hoeft af te leggen.
Anderzijds worden robots ook al ingezet met een sociaal doel, bij bijvoorbeeld dementerenden. Zo lezen ze in sommige zorginstellingen verhalen voor, wat daginvulling geeft of helpt ontspannen, en helpen ze dementerenden om positieve herinneringen op te halen, door vragen te stellen als: “Hoe ruikt het bos” of “Hoe voelt het zand?”. Maar ook zijn er robots die dementerenden simpelweg herinneren: “Hé, het is koffietijd”.
Waarom zijn sociale robots of kunstmatige intelligentie nodig in de zorg?
“We hebben het interpersoonlijke contact in de zorg afgeschaald, omdat er simpelweg geen capaciteit voor is. Daarom is veel zorg nu op afstand en komen chronisch zieken bijvoorbeeld niet vier maar nog maar een keer per jaar naar het ziekenhuis voor een controle. In plaats daarvan worden ze gemonitord vanuit huis, door middel van vragenlijsten via e-mail. Dat is natuurlijk heel sociaal arm, en een gat waarin sociale robots kunnen springen. Maar die apparaten zijn heel kostbaar. Dus kunstmatige intelligentie, zoals een tablet of een app vergelijkbaar met ChatGPT, die er overigens nog niet is voor de zorg, is dan haalbaarder.”
“En hoe zo’n app er precies uit moet zien, moet nog beter worden onderzocht. Dat kan bijvoorbeeld een gezichtje zijn op het scherm, met wie je praat, in plaats van een gesprek met een zorgmedewerker. Ja, echte empathie mist, maar het is wel een socialere en meer betekenisvolle interactie dan e-mails.”
Oké, stel iemand is chronisch ziek en zit langdurig thuis, hoe kan zo’n AI-app dan worden ingezet?
“Ik ben vooral voorstander van een hybride-model: dat bijvoorbeeld de patiënt, zorgmedewerker, mantelzorger en kunstmatige intelligentie samenwerken. Een AI-app kan een sociale functie hebben en feitelijke vragen beantwoorden als “Wanneer is mijn casemanager beschikbaar?” Of kan vragenlijsten uitvoeren en er ook op doorvragen, net als een zorgmedewerker zou doen. “O, u komt de trap niet meer op? Hoe komt dat: omdat u net bent gevallen of omdat u chronisch achteruitgaat?”, waarna AI die info analyseert en naar de casemanager stuurt. Hierdoor weet die bijvoorbeeld: “Deze mantelzorger of patiënt heeft je hulp nodig.” Kunstmatige intelligentie zorgt op die manier voor efficiëntie, betere zorg en een betere beleving voor iedereen.”
“Maar de inzet van AI is niet zonder uitdagingen. Als zo’n app een vragenlijst afwerkt en vraagt: “Hoe gaat het met uw persoonlijke relaties?”, en een patiënt schiet vol omdat er net twee familieleden zijn overleden, moet de robot niet doen of die het begrijpt. Dan moet die in staat zijn om te zeggen: “Ho, wacht even, hier moet ik even niks doen en zorgen dat de zorgmedewerker weer in beeld komt.” ChatGPT bijvoorbeeld, is bereid om overal iets over te zeggen en dat moeten we niet hebben. De chatbot moet geen medische adviezen gaan geven.”
Maar kunstmatige intelligentie is niet feilloos, en hoe zit het met privacy?
“Nee, daarom is het ook niet de bedoeling dat we AI zomaar overal in de zorg inzetten. We moeten goed onderzoeken hoe we ervoor kunnen zorgen dat de data van patiënten op een verantwoorde manier wordt verwerkt. Het kan bijvoorbeeld dat de Rijksoverheid of zorginstellingen zelf zo’n app aanbieden. En om fouten te signaleren, is het belangrijk dat er altijd mensen, zoals zorgmedewerkers, blijven meekijken.”
