Dit lijkt een onnodige vraag, want waarom zou je in je organisatie een ranglijst nodig hebben van wie beter is dan wie? Het antwoord op die vraag is eenvoudig: dat heb je ook niet nodig. Wat je wél nodig hebt is het besef dat iedereen zijn eigen set van kennis en vaardigheden heeft die je nodig hebt om ’de klus te klaren’. Een multidisciplinair team. Of – populairder gezegd – iederéén is dom maar dan op een ander gebied.
Nu terug naar de leidinggevende. Of misschien wel naar jóu als leidinggevende. Hoeveel vertrouwen heb je eigenlijk in je mensen? Heb jij een groep van mensen om je heen die weten wat ze moeten doen en hoe ze dat het beste aanpakken? In veel organisaties is het antwoord op die vraag volmondig ‘ja’. Het team is zelf-organiserend en nadat duidelijkheid is gecreëerd over het te behalen doel is het verder aan hen. De leidinggevende is vooral ‘coach’ en enabled het team.
Leidinggeven tijdens een crisis
Totdat het spannend wordt. Omdat doelen niet behaald lijken te gaan worden. Of omdat belangrijke stakeholders zoals klanten, toezichthouders of managementteams ontevreden worden. Dan kunnen leidinggevenden het vaak niet laten om in te grijpen en de touwtjes in handen te nemen. Ze gaan opdrachten uitdelen: “Wat moet er gebeuren? Door wie? Wanneer? En hoe?”. Ze willen weer eerst toestemming geven bij eventuele vervolgstappen. De achterliggende reden? Omdat ze niet daadwerkelijk het vertrouwen hebben dat ‘anderen’ het beter kunnen dan zijzelf.
Gelukkig zijn er ook organisaties waarbij dat vertrouwen er wel is. En een mooi voorbeeld daarvan zag je afgelopen jaren op het voetbalveld bij het Nederlands Elftal onder leiding van Ronald Koeman. Nederland moest in de Nationals League gelijk spelen tegen Duitsland om als groepswinnaar uit de bus te komen.
Na de eerste helft is het 2-0 voor Duitsland. Duitsland speelt goed, Nederland komt er eigenlijk niet aan te pas. Het begin van de tweede helft geeft hetzelfde beeld. Duitsland valt aan, Nederland wankelt. Belangrijke stakeholders – het publiek, commentator – maken zich zorgen. Het team en de leiding misschien ook wel, want het beoogde doel lijkt niet behaald te gaan worden.
Manager Ronald Koeman
Stel nu dat Koeman het type manager is dat we net bespraken. Eentje die de touwtjes in handen neemt. Die tegen zijn spelers zegt: ‘Vanaf nu zeg ik wat je moet doen, wie dat doet, wanneer dat gebeurt en hoe je dat uitvoert.’ Met als resultaat dat aanvaller Memphis elke keer als hij de bal krijgt eerst gaat overleggen met Koeman wat te doen en toestemming vraagt voor de volgende actie. En verdediger Virgil van Dijk informeert: ‘Moet ik deze bal passen, breed leggen of terugspelen op de keeper?’. ‘Die Mannschaft’ zou zich kapot lachen. Reken maar dat Oranje op deze manier nóóit meer langszij komt. Sterker nog, Duitsland profiteert van de vertraging, steelt bal na bal, zet aanval na aanval op en het doel van Oranje wordt steeds gemakkelijker gevonden. Ja, door Duitsland. Het feitelijk doel van Oranje raakt meer en meer uit zicht.
Maar zo gaat en ging het niet! Koeman heeft een belangrijke eigenschap die onontbeerlijk is in spannende tijden: hij heeft en houdt vertrouwen in het team en weet in ieder geval één ding zeker: elke speler op het veld kan beter voetballen dan hijzelf. Dus hij neemt niets over. Hij blijft coach. Hij geeft geen opdrachten of toestemming, maar vertrouwen. Houdt het te behalen doel helder en leert het team dat zij een zelf-organiserend en multidisciplinair team zijn. Het doel blijft hetzelfde, maar het plan om dat te behalen kan veranderen. Daarom komt hij (of feitelijk assistent-coach Lodeweges) met het befaamde ‘briefje’: aanwijzingen aan het team dat het doel nog steeds haalbaar is en dat de vaardigheden van Virgil van Dijk ook op een andere wijze aangewend kunnen worden om dat doel te behalen. Niet door te vertellen hoe Van Dijk moet voetballen, maar wél door te wijzen op Van Dijks aanvallende kwaliteiten en dat terwijl hij eigenlijk een verdediger is.
Het doel behalen als team
In de tweede helft komt Nederland op 2-2. Het doel wordt behaald. Team blij, managementteam blij, publiek blij. Natuurlijk had het ook anders kunnen aflopen. En dat gebeurt ook vaak genoeg. Maar Koeman en het team hadden het hoe dan ook wél op deze manier moeten aanpakken.