Yannick Balk, sportpsycholoog en ‘Head of Mindset’ van de DSM-wielerploeg, zet zich in voor de mentale gezondheid van sporters. ‘Goed presteren gaat ook over gezond presteren. Dat je als sporter het ook mentaal jaren vol kan houden. Vooral nu je als sporter vaak non-stop in de schijnwerpers staat.’
Menig hartslag versnelt als sporters een belangrijke prestatie leveren. Als kijker moet je mentaal tegen stress kunnen, maar als sporter natuurlijk nog veel meer.
In de psychologie is er steeds meer aandacht voor de prestatiedruk in sport en wat dat mentaal met je doet. Hieruit is een heel eigen vakgebied ontstaan, sport-en prestatiepsychologie. We spraken met sportpsycholoog Yannick Balk over zijn vakgebied en gezond presteren en hij heeft ook nog wat tips voor je.
Gezond presteren onder stress en druk
‘Sport-en prestatiepsychologie is gericht op iedereen die gezond en optimaal wil presteren in domeinen waar veel stress en druk spelen’, legt Balk uit. ‘Sport is daar een heel mooi voorbeeld van dat tot de verbeelding spreekt. Maar het geldt ook voor artiesten, chirurgen en bijvoorbeeld politieagenten en ambulancepersoneel. Die domeinen zijn qua prestatiedruk eigenlijk erg vergelijkbaar met elkaar. Alleen staat een ambulancemedewerker na een stressvolle prestatie niet met een beker op het podium.’
Balk onderzoekt hoe dergelijke beroepsgroepen individueel en op teamniveau omgaan met stress voor en na een prestatie en zich mentaal voorbereiden op hun taak. ‘We weten steeds meer over die cyclus en hoe je hierop kunt trainen. Wat steeds meer aandacht krijgt, is dat goed presteren gaat over gezond en duurzaam presteren. Dat je niet alleen dit jaar presteert, maar dit ook de komende jaren volhoudt.’
Veel sporters zijn echt een merk geworden
‘Dertig jaar geleden was je voor een periode van het jaar ook sporter af. Maar nu, ook door de rol van sociale media en sponsorverplichtingen, is het zo groot geworden dat je eigenlijk de hele dag met je sport bezig bent’, stelt Balk. Veel sporters zijn volgens hem echt een merk en uithangbord geworden waar veel van wordt verwacht. Dat maakt het voor die sporters zwaarder en werkt het duurzaam presteren tegen. ‘Veel sporters worstelen met lange termijn motivatie en hun identiteit. Dat zagen we bijvoorbeeld bij wielrenner Tom Dumoulin en turnster Simone Biles die hier heel open over zijn geweest.’
Sporters zijn minder geneigd hulp te zoeken
Onder de sportpopulatie kampt tussen de 10 en 30 procent met problemen op het gebied van mentale gezondheid. Dat varieert van angsten en depressie tot verslaving. ‘Dit percentage is gelijk aan die onder de hele populatie’, stelt Balk. Volgens hem zien we sporters soms te veel als een soort superhelden die voor allerlei druk en stress immuun zouden zijn. ‘Maar uiteindelijk zijn het dus hele gewone mensen.’
Sporters zijn echter wel minder geneigd hulp te zoeken. Volgens Balk heeft dit te maken met dit stigma van de superheld die immuun zou zijn voor stress. ‘Dan wordt dat al snel als zwakte ervaren.’ Voor sporters die in groepsverband spelen is het volgens hem zelfs nog lastiger hulp te zoeken omdat er allerlei teambelangen spelen. ‘Maar het tonen van je kwetsbaarheid moeten we juist als kracht gaan zien.’
Balk streeft ernaar dat mentale weerbaarheid niet alleen een punt van aandacht is als het misgaat, maar onderdeel wordt van de hele prestatie en training. ‘Dat is een proces wat langzaam gaat, maar hopelijk heeft over een jaar of vijf de sportpsychologie nog meer voet aan de grond.’
Head of Mindset bij Team DSM Balk werkt zelf bij de Nederlandse wielerploeg DSM en ontwikkelt en begeleidt daar als zogenaamde Head of Mindset wielrenners op mentaal vlak. Balk geeft workshops en voert individuele gesprekken met wielrenners over allerlei thema’s. ‘Het is natuurlijk heel leuk dat ik zowel aan de universiteit kan werken en zo in de praktijk. Het leert mij heel veel en hun hopelijk ook.’
Tips om gezond te presteren
Balk heeft ook een aantal tips hoe om te gaan met stress als je een prestatie moet leveren:
- Schrijf je ervaringen en inzichten op, wat goed en fout ging. Zo kun je beter verband gaan leggen tussen objectieve gegevens als je hartslag en gelopen afstand en hoe je je eigenlijk voelde. Dit is een heel simpel hulpmiddel om je mentaal te ontwikkelen dat we door alle apps en technologie een beetje vergeten zijn.
- Zie je mentale kracht als deel van je sport. Zet niet alleen fysieke doelen voor jezelf, maar ook mentale doelen, zoals je langer kunnen focussen. Bedenk vervolgens hoe je die mentale vaardigheden kunt ontwikkelen.
- Gewoontes of rituelen kunnen nuttig en functioneel zijn. Veel sporters doen dit, zoals altijd dezelfde voorbereidingen treffen. Hierdoor kun je beter focussen en het geeft vaak zelfvertrouwen. Maar rituelen moeten wel uitvoerbaar zijn en niet in bijgeloof of een obsessie overgaan. Je prestatie moet je niet afhankelijk maken van externe factoren.
