Als u met zelfstandigen werkt dan kan het onduidelijk zijn of u voor uw opdrachtnemers loonheffing moet inhouden en betalen. De reden hiervan is dat onduidelijk is wat de arbeidsrelatie is. De Verklaring arbeidsrelatie (VAR) gaf hier duidelijkheid over. De VAR is per 1 mei 2016 afgeschaft en vervangen door de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA). Wat was de VAR precies en hoe werd deze gebruikt? Waarom is de VAR afgeschaft? Wat verandert er met de invoering van de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties?
Gebruik Verklaring arbeidsrelatie
De Verklaring arbeidsrelatie (VAR) kwalificeert de arbeidsverhouding. Met de VAR werd bekend of het ging om arbeid in dienstbetrekking of om zelfstandige arbeid. Vaak vroegen opdrachtgevers om de VAR voordat ze met de opdrachtnemer in zee gingen. Hiermee konden ze voorkomen dat de belastingdienst achteraf constateerde dat het toch ging om arbeid in (fictieve) dienstbetrekking en dat toch loonbelasting en sociale premies afgedragen hadden moeten worden. De VAR werd gebruikt als bewijs van ondernemerschap en had een vrijwarende werking voor opdrachtgevers.
Waarom de VAR afschaffen?
Op 1 mei 2016 is de VAR afgeschaft. Dit heeft onder andere te maken met de gevolgen van een verkeerde kwalificatie van de arbeidsrelatie. Het gevolg was namelijk dat de zelfstandige (of dus eigenlijk: de werknemer) de VAR kwijtraakt, zijn opdracht verliest en geconfronteerd wordt met de financiële/ fiscale gevolgen. De opdrachtgever ging vrijuit. Dit moest veranderen. Er moest een regeling komen die aansluit bij de bestaande praktijk, die geen beperkingen oplegt voor de werkgelegenheid, die niet leidt tot een toename van de administratieve lasten, maar die wel leidt tot een betere balans tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Is het aannemelijk dat de DBA in de praktijk op deze manier uitwerkt?
Minder administratieve lasten?
De DBA zou moeten leiden tot minder administratieve lasten. Er is geen aparte overeenkomst meer nodig voor iedere opdracht, omdat naar de modelovereenkomsten verwezen kan worden. Daarnaast worden de overeenkomsten opgesteld voor een periode van vijf jaar. Gebruikt u een modelovereenkomst dan bent u relatief snel klaar. Wel zult u bij al uw opdrachtnemers moeten inventariseren wat de arbeidsverhouding met deze opdrachtnemer(s) is en welke modelovereenkomst van toepassing is. Dit dient u vast te leggen en na te leven. Wilt u afwijken van de modelovereenkomst dan zult u rekening moeten houden met de fiscaal relevante bepalingen en kan het verstandig zijn de overeenkomst eerst voor te leggen bij de Belastingdienst. Zij kan een schriftelijk oordeel geven (niet bindend) of gelet op uw aangepaste modelovereenkomst wel of geen sprake is van een dienstbetrekking.
Het is daarom nog maar de vraag of de DBA direct zal leiden tot minder administratieve lasten. Met name voor de opdrachtgever is dit twijfelachtig. Werkt u nu veel met zelfstandigen? Dan zal voor deze personen een overeenkomst opgesteld moeten worden (of er moet in ieder geval naar een modelovereenkomst verwezen worden), in plaats van dat de opdrachtnemer u de VAR voorlegt. Dit zal dus in eerste instantie meer administratieve lasten opleveren. Wel heeft u dan overeenkomsten voor een periode van vijf jaar.
Zekerheid vooraf?
De modelovereenkomst zou moeten leiden tot zekerheid vooraf over het al dan niet hoeven betalen van loonheffingen. Het moet vooraf duidelijk zijn wat de arbeidsverhouding is. Gebruikt u de modelovereenkomst dan bent u ervan verzekerd dat u geen loonheffing hoeft in te houden en te betalen. Wijkt u af dan moet u rekening houden met de strekking van fiscaal relevante bepalingen. Er mag niet teveel ruimte zijn voor interpretatie. Afhankelijk van wat u verandert, kan het verstandig zijn om de overeenkomst eerst voor te leggen bij de Belastingdienst. Op die manier krijgt u meer duidelijkheid, hoewel ook dit niet honderd procent waterdicht is omdat het slechts een schriftelijk oordeel van de Belastingdienst is waar u geen rechten aan kunt ontlenen. Wel kan gesteld worden dat als de Belastingdienst schriftelijk oordeelt dat gelet op uw overeenkomst sprake is van zelfstandige arbeid en u de overeenkomst naleeft, u weinig risico loopt op een verkeerde kwalificatie van de arbeidsrelatie en dus een naheffing.
Geen beperkingen werkgelegenheid?
De inhuur van werknemers zou even makkelijk moeten blijven. De grens tussen zelfstandige en werknemer verandert namelijk niet. Is de opdrachtnemer nu geen zelfstandige, dan is hij straks ook geen zelfstandige. Is de werknemer nu wel een zelfstandige, dan is hij straks ook nog een zelfstandige. Blijft de inhuur onder de DBA ook even makkelijk?
De VAR werd vaak gebruikt als bewijs van ondernemerschap en als een vrijwaring voor de opdrachtgever. Kon de opdrachtnemer de VAR laten zien, dan wist de opdrachtgever dat hij geen loonbelasting en sociale premies hoefde in te houden en te betalen. Blijkt nu, met de invoering van de DBA, achteraf dat de arbeidsrelatie verkeerd gekwalificeerd is, dan zijn zowel de opdrachtnemer als de opdrachtgever verantwoordelijk. Dit kan gebeuren als de overeenkomst in strijd is met de fiscaal relevante bepalingen zoals opgenomen in de modelovereenkomsten of als de overeenkomst niet wordt nageleefd. Het is een begrijpelijke reactie dat opdrachtgevers voorzichtiger zijn met het inhuren van een opdrachtnemer, nu zij zich niet meer achter de VAR kunnen verschuilen. Wel is een verkeerde kwalificatie van de arbeidsrelatie door middel van een vooroverleg en juiste naleving van de overeenkomst waarschijnlijk te voorkomen. De invoering van de DBA zou dus niet persé tot een beperking van de werkgelegenheid hoeven leiden.
Herstel balans opdrachtgever – opdrachtnemer?
Met de invoering van de DBA komt de verantwoordelijkheid van een verkeerd gekwalificeerde arbeidsrelatie zowel bij de opdrachtnemer als bij de opdrachtgever te liggen. Daarnaast wordt de handhaving vanuit de Belastingdienst verbeterd. Voortaan wordt op het niveau van de opdrachtgever gehandhaafd, in plaats van op niveau van de opdrachtnemer. Mocht blijken dat er toch sprake is van arbeid in dienstbetrekking dan kan de Belastingdienst een naheffing voor de loonheffingen bij u doen. Dit was voorheen niet het geval. De opdrachtnemer raakt weliswaar zijn zelfstandige status en fiscale voordelen kwijt, maar kan wel aanspraak maken op sociale zekerheid zoals een WW-uitkering. Er is dus zeker sprake van een betere balans tussen opdrachtgever en opdrachtnemer met de invoering van DBA.