Interview met Prof. dr. Evelien Brouwers
Wat is er nodig om mensen duurzaam en vitaal aan het werk te helpen en houden, vooral wanneer er sprake is van psychische problemen of psychisch ‘onwelbevinden’? Nieuw onderzoek naar stressgerelateerd verzuim onder vrouwen in opdracht van belangenorganisatie WOMEN Inc. en financieel dienstverlener Aegon wijst uit dat werkgevers nog weinig oog hebben voor stress en burn-outklachten van werknemers. WOMEN Inc. sprak Prof. dr. Evelien Brouwers, bijzonder hoogleraar psychische gezondheid en duurzame inzetbaarheid in arbeid aan de Tilburg University.
Klopt het dat ziekteverzuim door werkstress de laatste jaren toeneemt?
“Ja, dat klopt. We zien het terug in verschillend onderzoek, volgens het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten zijn sinds 2012 de meldingen van overspanning en burnout gestegen. Van alle meldingen die daar werden geregistreerd als psychisch was 74% overspanning of burnout. Maar burn-outs zijn niet iets van de laatste jaren. Dit was 20 jaar geleden ook al een enorm probleem. Maar het is wel zorgwekkend dat het aantal burn-outs niet afneemt maar gestaag blijft stijgen. Ik denk daarom dat we naar nieuwe invalshoeken moeten gaan kijken om het tij te keren en werkgevers spelen daar een belangrijke rol in.”
Waarom is het zo belangrijk dat werkgevers zich inzetten?
“Werkgevers doen er om verschillende redenen verstandig aan. Het kost ze natuurlijk veel geld, alleen aan loonbetaling al zo’n 2,8 miljard euro voor een jaar. Het loopt dus echt in de miljarden. Maar ik vind het vooral belangrijk omdat ziekteverzuim door stress heel schadelijk is voor werknemers. Het is echt een signaal dat het niet goed gaat met mensen. Soms is verzuim niet eens een bewuste keuze maar dwingt hun lichaam hen ertoe. Mensen ervaren een enorme drempel om zich ziek te melden, ze voelen zich schuldig en zien het als falen en dat heeft grote consequenties voor hun zelfvertrouwen, bovendien kan het verzuim erg lang duren. Als je verzuim door stress kunt voorkomen en duurzame inzetbaarheid bevordert, is dat dus voor iedereen beter.”
Zijn er parallellen te zien tussen mensen die uitvallen door stress?
“Ja, we hebben een groot onderzoek gedaan waarbij we verschillende mensen hebben geïnterviewd die uitgevallen zijn met stressgerelateerde problematiek. Daarbij hebben we gekeken naar de ervaringen van mensen die snel weer op de been waren en de mensen die lang zijn uitgevallen. Wat we zagen is dat alle mensen die we spraken de lat voor zichzelf erg hoog legden en door loyaliteit en perfectionisme extra werkdruk ervaren. Daarnaast waren ze vaak ook nog eens werkzaam in een omgeving waar de werkdruk sowieso al hoog was, zoals in de zorg en het onderwijs. Juist de mensen die enorm hard lopen voor hun werk zijn kwetsbaar. Deze mensen herkenden eventuele signalen pas toen ze waren uitgevallen. Bijvoorbeeld het feit dat ze slecht sliepen of vaak hoofdpijn hadden.”
Juist de mensen die enorm hard lopen voor hun werk zijn kwetsbaar.
Moeten werknemers eerder van zich laten horen?
“Zo makkelijk is het helaas niet. Uit ons onderzoek blijkt dat een kwart van de werkenden in Nederland, een enorm grote groep dus, zich niet veilig genoeg voelt om psychische problemen zoals stress te bespreken met hun leidinggevende. Dat komt omdat ze bang zijn voor negatieve consequenties voor hun werk, of omdat ze zich schamen of het een privézaak vinden. Om beter aan preventie van dit type verzuim te doen, ligt hier een grote kans voor werkgevers.”
Is het aan leidinggevenden om een veilige situatie te creëren waarin mensen zich durven uitspreken?
“Absoluut. Mensen die aangeven wel het gesprek aan te gaan hebben een goede relatie met en vertrouwen in hun leidinggevende. Leidinggevenden hebben dus een cruciale rol maar er is vaak ook een attitudeverandering nodig bij organisaties als geheel. Het is heel belangrijk dat er inclusief gedacht wordt op alle niveaus in je organisatie. De zorgen van mensen dat ze eruit liggen als ze open zijn, zijn natuurlijk ook wel ergens op gebaseerd. Stigma’s en discriminatie komen voor.”
Het is heel belangrijk dat er inclusief gedacht wordt op alle niveaus in je organisatie.
Welke stappen kan een werkgever zetten?
“Je moet om te beginnen kijken naar wat individuele personen nodig hebben. Want waar mensen stress van ervaren kan enorm verschillend zijn. De één vindt iets stressvol wat de ander juist leuk vindt. Leidinggevende en werkgevers moeten in er in gesprek met werknemers achter komen wat voor hen belangrijk is: ‘wat is voor deze persoon belangrijk?’ Of: ‘Wat heeft deze persoon nodig om zich goed te voelen en haar of zijn werk goed te kunnen doen’ Als je daar antwoord op hebt, kun je nagaan of het werk hier voldoende bij past”.
Hoe kun je er als werkgever achter komen wat werknemers nodig hebben?
“Er bestaat een goede vragenlijst die is ontwikkeld door mijn voorganger en zijn team, Prof dr. Jac van der Klink. Die checklist brengt in kaart wat individuen belangrijk vinden in hun werk en of het lukt om dat te realiseren. Dat is een belangrijk instrument en ook een makkelijke checklist voor mensen om zich bewust te worden van wat ze belangrijk vinden en waarom ze dat wel of niet kunnen realiseren. Het geeft echt meer zelfinzicht. Vervolgens kunnen mensen het bespreken met hun leidinggevende, mits ze zich daar veilig bij voelen.”
Lezers kunnen deze vragenlijst aanvragen via Anneke van Dixhoorn van De Academische Werkplaats Arbeid en Gezondheid via a.vdixhoorn@transvorm.org.
Wat is er nodig voor een doorbraak in duurzame inzetbaarheid en het voorkomen van verzuim door stress?
“We moeten het op een andere manier gaan benaderen. Voor duurzame inzetbaarheid bij arbeid is het belangrijk dat mensen mogen zijn wie ze willen zijn en doen wat ze in essentie willen doen en dat ze daar keuzemogelijkheden in hebben. Ik raad werkgevers aan om die gedachte als uitgangspunt te nemen. Daarbij is het belangrijk om niet alleen met het werk maar ook met iemands privéleven rekening te houden. Stel je voor: een briljant chirurg is heel blij met haar carrièreperspectief en heeft twee kinderen waar ze ook graag tijd aan besteedt. Dat laatste lukt alleen minder goed door de vele uren die ze werkt. Dat kan dan stress opleveren omdat ze dan toch niet de waarden kan realiseren die voor haar heel belangrijk zijn. Dat zal ten koste gaan van haar duurzame inzetbaarheid. Haar werkgever zou er goed aan doen om er oog voor te hebben dat het voor haar heel waardevol is om haar werk te kunnen combineren met de zorg voor haar kinderen. Door als werkgever mee te denken en flexibel te zijn kan zij doen waar ze briljant in is, zich gelukkig voelen in haar werk, en zal zij niet snel weggaan.
Nog een concrete tip voor werkgevers is om te kijken op www.werkalswaarde.nl. Op deze website van de praktijkpartners van de Academische Werkplaats Arbeid en Gezondheid is meer informatie te vinden over het belang van de waarde van werk.
Heb je ook een advies voor werknemers?
“Sta regelmatig stil bij waar je hart sneller gaat kloppen, doe dat juist als je een heel drukke baan hebt.”
Om organisaties te helpen grip op werkstress te krijgen, brengt WOMEN Inc. in samenwerking met Aegon en experts een eenmalige uitgave van het online magazine ‘Zo werkt het’ uit, met als thema verzuim door stress. In het magazine is onder meer bovenstaand interview opgenomen, een uitgebreid stappenplan opgenomen met daarin Burn-out assessment tools, werkdrukmeters en handleidingen voor het voeren van gesprekken. Ook delen werkgevers zoals Philadelphia Zorg, arbodienst Perspectief, Duurzaam Den Haag, PostNL, ABN AMRO en de Erasmus Universiteit hun best practices.
