Krijgt een zestiger in een sollicitatiegesprek andere vragen dan een dertiger? En wordt een vrouwelijke verdachte anders verhoord dan een mannelijke? Grote kans van wel, blijkt uit experimenteel onderzoek van onder andere VU-communicatiewetenschapper Camiel Beukeboom.
Stereotypen over leeftijd en gender beïnvloeden de onderwerpen die we kiezen en de vragen die we stellen. “We zoeken in gesprekken op een subtiele manier naar bevestiging van onze verwachtingen over een ander”, aldus Beukeboom. “Daar komt bij dat je gesprekspartner vaak de neiging heeft om bevestigende in plaats van tegensprekende antwoorden te geven. Hierdoor kunnen stereotypische vragen onbewust leiden tot vooroordelen en discriminatie.”
Deelnemers aan het onderzoek stelden zich voor dat ze een kennismakingsgesprek hadden, waarvoor ze verschillende vragen beoordeelden of bedachten. Dat deden ze op basis van een foto van hun gesprekspartner, van een man of een vrouw, jong of oud.
Uit de experimenten blijkt dat stereotypen over de gesprekspartner de vraagstelling beïnvloeden. Deelnemers die zich inleefden in een gesprek met een jong iemand, stelden vaker vragen over typisch ‘jeugdige’ onderwerpen, zoals gaming of popmuziek. Dachten ze aan een gesprek met een ouder iemand, dan kwamen ze vaker met vragen over interesses die stereotiep zijn voor die leeftijdsfase, zoals het lezen van de krant of klassieke muziek.
Yoga, winkelen en Formule 1
Ook gender van de gesprekspartner beïnvloedde de insteek van de gesprekken. Bij gesprekken met een vrouw, vonden deelnemers vragen over veronderstelde ‘vrouwelijke’ onderwerpen, zoals winkelen en yoga, passend. Voor gesprekken met een man bedachten ze eerder vragen over stereotiep ‘mannelijke’ onderwerpen, zoals Formule 1 en klussen.
Onze inschatting van de ander bepaalt niet alleen de onderwerpen die we aansnijden, maar ook hoe we de vragen daarover formuleren. Stereotypen leiden tot subtiele variaties in de vraagformulering. Zo stelden deelnemers positief geformuleerde vragen wanneer ze verwachtten dat de ander hun stereotype zou bevestigen. Mannen kregen bijvoorbeeld de vraag ‘Vind je Formule 1 interessant’ in plaats van ‘Vind je Formule 1 saai?’, en ouderen ‘Luister je vaak naar klassieke muziek?’ in plaats van ‘Luister je wel eens naar klassieke muziek?’
“Kortom: de vragen die we stellen zijn vaak vertekend door stereotypen”, aldus Beukeboom. “Wanneer we ons bewust worden van deze vooroordelen in ons taalgebruik, kunnen we proberen deze te voorkomen.”
