“Zij-instromers als deel van de oplossing voor tekort aan technici”, “Felle strijd om ICT-studenten: van school gelokt met dure auto en tekenbonus”, twee van de vele koppen die we tegenwoordig in het nieuws tegenkomen. Er is een schrijnend tekort aan technici. Maar toch is er ook een grote groep afgestudeerde ICT’ers die werkloos thuis zitten of werkzaam zijn bij bijvoorbeeld postorderbedrijven. Circa 30 procent van de studenten in het hbo en wo heeft een ondersteuningsbehoefte. In regio Eindhoven zijn dit zo’n 10.800 studenten (Fontys Hogescholen 6.900 studenten, Technische Universiteit Eindhoven 3.900 studenten). In de regio Eindhoven is jaarlijks naar schatting de overstap naar werk voor 751 studenten uit deze doelgroep problematisch.
Afgestudeerden met een ondersteuningsbehoefte (functiebeperking en/of chronische ziekte) hebben minder kans op duurzame arbeidsparticipatie dan jongeren zonder functiebeperking en zijn bijna drie keer zo vaak werkloos (Coppens, Vinckx, de Groot & Kans, 2019). Nederland presteert op dit vlak ver ondermaats: nagenoeg alle landen in de Europese Unie hebben een kleinere kloof tussen de participatie van hoger opgeleiden mét en hoger opgeleiden zonder een ondersteuningsbehoefte (Buscher-Touwen, van Hal & de Groot, 2018). Ook blijven de kennis en vaardigheden van deze groep afgestudeerden vaker onderbenut bij het uitvoeren van werk (Poulissen, Fernandez Beiro, Küenn-Nelen & Michels, 2017).
Vier drempels
Werk is een belangrijke manier om deel te nemen aan de samenleving en economisch zelfstandig te zijn. Bovendien geeft een baan vaak zin aan het leven en zorgt voor minder gezondheidsklachten (Buscher-Touwen, van Hal & de Groot, 2018; Howlin, 2013). Hoger opgeleiden met een ondersteuningsbehoefte worden geconfronteerd met vier drempels om de stap van studie naar werk te maken.
Veranderende wetgeving
Sinds de invoering van de Participatiewet (2015) zijn gemeenten verantwoordelijk voor het feit dat iedereen die kan werken aan de slag gaat en waar nodig ondersteund wordt. Vrijwel alle gemeenten geven hierbij prioriteit aan jongeren uit het speciaal onderwijs, het praktijkonderwijs en niveau-1 mbo. Hoger opgeleide jongeren met een beperking zijn niet in beeld bij gemeenten en worden niet gemonitord. Specifieke kennis en ondersteuning ontbreekt bij gemeenten.
Doelgroep register
Ten tweede, afgestudeerde hoger opgeleide studenten zouden begeleiding kunnen krijgen nadat zij zijn ingeschreven in het doelgroepenregister. Echter, dit register is er voornamelijk voor mensen die niet in staat zijn om zelfstandig het minimumloon te verdienen. Hoger opgeleide mensen zullen niet snel voor deze optie in aanmerking komen omdat ze met een hbo- of universitair diploma vaak meer dan het minimumloon kunnen verdienen. Bovendien is het inschrijven in het doelgroepenregister een enorm uitgebreid en langdurig proces, waardoor studenten al tijdens hun studie een aanvraag zouden moeten doen om hier, nadat ze hun diploma hebben, aanspraak op te kunnen maken.
Jobcoach via UWV
Ten derde, het is voor hoger opgeleiden mogelijk om op het werk van een jobcoach begeleiding te krijgen via het UWV. Echter, hiervoor moeten studenten eerst een baan hébben. Het probleem is juist dat zij niet makkelijk aan een baan komen, waardoor ook deze route voor hen een belemmering is.
Inclusieve werkgevers
Tot slot, de werkgever. We zien enerzijds dat lang niet alle bedrijven in staat zijn een inclusief sollicitatiegesprek te voeren en/of noodzakelijke aanpassingen op de werkplek te doen. Juist deze aanpassingen en begeleiding ‘op maat’ vergroten de slagingskans van deze werkzoekenden aanzienlijk. Anderzijds zien we ook dat er welwillende bedrijven zijn, maar dat zij niet weten hoe ze een inclusief beleid moeten hanteren. Dus kiezen ze uiteindelijk voor een ‘veilige’ traditionele weg door kandidaten aan te nemen zonder ondersteuningsbehoefte met misschien wel minder ICT-kennis. Een gemiste kans! Het benutten van de ‘kracht van de verschillen’ levert vaak innovatie ideeën op, en dat leidt weer tot een verbeterde productie, winst en innovatie (Baldoni, 2017; Hunt, Layton & Prince, 2015; Lorenzo, Schetelig, Zawadzki, Welpe & Brosi, 2017).
Kampioen in talent verspilling
We pretenderen in Nederland een inclusieve maatschappij te zijn waarin niemand wordt uitgesloten en iedereen erbij hoort. Toch valt een groot deel van de hoger opgeleide alumni met een ondersteuningsbehoefte, ondanks de schaarste aan technisch en IT-talent, tussen wal en schip. Ze moeten eerst werkloos raken alvorens zij begeleiding kunnen krijgen. Zonde, want deze groep heeft enorm veel te beiden, als we de talenten maar op de juiste manier tot bloei laten komen. Nederland is, ondanks alle goede intenties, kampioen in het verspillen van talent op zowel persoonlijk als maatschappelijk niveau.
De oplossing kan heel simpel zijn: zet tijdig hulp in om de transitie van onderwijs naar werk te ondersteunen. Vanuit de onderwijskant is het belangrijk dat er ‘op maat’ begeleiding wordt gegeven en een warme overdracht van studie naar een passende werkplek plaatsvindt voor deze alumni. Dit vraagt aan de kant van de werkgever een open inclusieve bedrijfscultuur. Een cultuur waarin intern en extern de dialoog wordt gevoerd met elkaar en de alumni over talentbenutting, een leven lang leren en de mogelijkheden voor ondersteuning op de werkplek. Kortom: onderwijs en bedrijfsleven, zoek elkaar op, werk samen en benut elkaars talenten!
Auteurs
Marlou Heskes & Manon Krabbenborg
Initiatiefneemsters ‘Career Jumpstart’: een loopbaancentrum voor studenten met een ondersteuningsbehoefte, Fontys Hogescholen
Literatuur
Baldoni, J. (22 februari 2017). Fostering the sense of belonging promotes success. Forbes. Geraadpleeg op 7 oktober 2021, op https://www.forbes.com/sites/johnbaldoni/2017/01/22/fostering-the-sense-of-belonging-promotes-success/?sh=7deb21110f26.
Büscher-Touwen, M, M. De Groot, L. van Hal (2018). Mind the gap between higher education and the labour market for students with a disability in the Netherlands: a research agenda. Social inclusion 2018, volume 6, issue 4, pages 149-157.
Coppens, Vinckx, de Groot, & Kans, (2019). Quickscan werklab Rijk van Nijmegen, aansluiting onderwijs arbeidsmarkt studenten+. Den Bosch: Sinop.
Howlin P. Social disadvantage and exclusion: Adults with autism lag far behind in employment prospects. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 2013;52(9):897-899. doi:10.1016/j.jaac.2013.06.010
Hunt, V., Layton, D., Prince, S. (januari 2015). Why diversity matters. McKinsey & Company.
Lorenzo, Schetelig, Zawadzki, Welpe & Brosi (2017). The mix that matters. Innovation through diversity. Technical University of Munic and The Boston Consulting Group.
Poulissen, D, L. Fernandez Beiro, A. Küenn-Nelen en J. Michiels (2017). Arbeidsgehandicapten zijn relatief vaak onderbenut. ESB Passend werk.
