Mindfulness is een hype. Zowel in wetenschappelijk onderzoek als binnen de populaire media is de aandacht voor de gunstige effecten van mindfulness de laatste jaren erg toegenomen. Organisaties zetten meer en meer in op mindfulnesscursussen voor hun medewerkers. Ook het onderzoek naar ‘mindful leiderschap’ is in opmars. Als tegenreactie waarschuwen sommige wetenschappers voor de te grote hoera-sfeer rond ‘McMindfulness’. Het is dus belangrijk om kritisch te blijven en een genuanceerde visie te ontwikkelen met betrekking tot het nut van mindfulness voor zowel leidinggevenden als hun organisaties.
Toepassing
In dit artikel maken we een systematisch overzicht van het onderzoek rond leider mindfulness en bekijken we de mogelijke werkingsmechanismen van leider mindfulness, waarna we ook kritische bedenkingen formuleren en praktische adviezen geven omtrent het toepassen van mindfulness in organisaties.
Auteurs: Anouk Decuypere is PhD Candidate in de Toegepaste Economische Wetenschappen (UGent) en verbonden
aan de onderzoeksgroep Marketing, Innovation and Organization. Mieke Audenaert en Adelien Decramer zijn als
assistent- en associate professor verbonden aan de onderzoeksgroep Marketing, Innovation and Organisation,
van de faculteit Economie en Toegepaste Economische Wetenschappen, UGent.
Aandacht
We leven en werken in een samenleving gekenmerkt door veel (technologische) verandering, een toenemend tempo, informatie-overload en een overheersende prestatiecultuur. In deze tijden van multitasking, sociale media en smartphones, is ‘aandacht’ dus belangrijker dan ooit. Het contact met medewerkers verloopt ook veel meer via schermen: de helft van onze communicatie binnen een werkomgeving gaat indirect via computers, telefoons of tablets (Wajcman & Rose, 2011). Er is zelfs een nieuw fenomeen, phone snubbing, dat aangeeft in welke mate een persoon waarmee men communiceert afgeleid is door zijn/haar smartphone (Roberts & Williams, 2017). De mate waarin een leidinggevende dit doet, heeft aantoonbare effecten op het vertrouwen van een medewerker en bijgevolg ook op de mate van bevlogenheid (Roberts & Williams, 2017).
Multitasking
Multitasking heeft ook negatieve effecten op performantie: het leidt tot minder zorgvuldigheid, minder productiviteit (Mcgill, Adler-Baeder, & Rodriguez, 2016) en tot meer burn-out (Pikos, 2017). De negatieve effecten van deze trends laten zien hoe belangrijk het is om op de werkvloer op een effectieve en efficiënte manier met onze aandacht om te gaan. Mindfulness kan hierin een leidraad en beschermende factor zijn.
Meerwaarde
De effecten van mindfulness zijn intussen breed erkend door het grote publiek en de wetenschappelijke wereld (zie bv. Reb & Atkins, 2015; Bunting, 2016; Good et al., 2016; Dane, 2011; Goleman & Davidson, 2017). De toegenomen populariteit van mindfulness zorgt voor een explosie aan nieuw wetenschappelijk onderzoek. Dit is een positieve evolutie, aangezien zo beter ingeschat kan worden wat de meerwaarde van mindfulness is voor organisaties, leidinggevenden en hun medewerkers. Daarbij kan worden onderzocht of de effectiviteit van mindfulness niet te hoog wordt ingeschat. En of het geen kwalijke evolutie is dat mindfulness als ‘oplossing voor alles’ wordt voorgesteld (Prins & Decuypere, 2013).
Effect voor leidinggevenden
In dit overzichtsartikel geven we een update van de kwantitatieve evidentie voor mindfulness in organisaties. Aangezien de leidinggevenden spilfiguren zijn binnen de organisatie, focussen we specifiek op het effect van mindfulness voor leidinggevenden. Als zij mindfulness toepassen en uitdragen, kan daardoor immers een ‘aandacht’-rijke, gezondere organisatie ontstaan (Sutcliffe, Vogus, Dane & Jones, 2016). Het onderzoeken van het effect van mindfulness voor leidinggevenden is evenwel nieuw.
Mindset
Tot voor kort waren vooral de visie, waarden en gedragingen van leiders een belangrijke focus van onderzoek naar leiderschap, en veel minder de mindset en de manier van aandacht geven (Sauer & Kohls, 2011). Deze mindset is nochtans belangrijk, aangezien die meetbare effecten heeft op de zelfregulatie van leiders, hun emotionele stabiliteit, informatieverwerking en de manier waarop ze omgaan met medewerkers (zie verder). De mindset van leidinggevenden beïnvloedt met andere woorden verschillende belangrijke processen die de productiviteit kunnen bevorderen. Leidinggevenden zijn ook voorbeeldfiguren binnen de organisatie: de mindset en het gedrag dat zij ondersteunen wordt verder uitgedragen in de organisatie. Dit artikel geeft een antwoord op de vraag welke resultaten mindfulness kan opleveren binnen de organisatie en waarom effectieve leidinggevenden hier best mee aan de slag kunnen gaan.
Om deze vraag te beantwoorden hebben we ons verdiept in wat er reeds bekend is over de effecten van mindfulness bij leidinggevenden uit empirisch onderzoek. We hebben ons gericht op de uitkomsten van vooral kwantitatief onderzoek. Na een korte introductie over mindfulness en een beschrijving van de wijze waarop de onderzoeksartikelen geselecteerd zijn, bespreken we in detail de onderzoeksresultaten van mindfulness voor leidinggevenden. Verder expliciteren we wat de werkingsmechanismen zijn van mindfulness, en formuleren we enkele kritische bedenkingen in verband met het onderzoek, de deelnemers van cursussen en (verkeerde) toepassingen van mindfulness door leidinggevenden binnen het werkveld.
Verder lezen? Download hier de pdf.