Hoe veranderen onze waarden naarmate we ouder worden? VU-onderzoeker Ingmar Leijen toont aan dat de waarden van jongeren, met name millennials, sneller verschuiven dan die van oudere generaties.
Ook blijkt uit het onderzoek dat millennials bijvoorbeeld meer waarde hechten aan hedonisme dan Generatie X en de Babyboomers, terwijl veiligheid voor alle generaties steeds belangrijker wordt.
Generaties en hun waarden
Leijen analyseerde 12 jaar aan gegevens van het LISS-panel, waarin 1599 Nederlanders van 16 tot 84 jaar werden gevolgd. Hij ontdekte dat waarden zoals veiligheid en zelfsturing voor veel mensen belangrijker zijn geworden, terwijl stimulatie en macht juist aan belang verloren. “Bij millennials, als jongste generatie in het onderzoek, zien we dat hun waarden zich nog verder ontwikkelen, terwijl bij ouderen de waarden heel stabiel zijn.” zegt Leijen. Toch zijn ook voor millennials sommige waarden, zoals hedonisme, al heel stabiel. Deze generatie legt meer nadruk op genieten en plezier, en dat is voor hen bijna net zo belangrijk als zorg voor anderen en de wereld. “Het idee van plezier hebben in het leven is voor hen vaak even belangrijk als maatschappelijke betrokkenheid,” aldus Leijen. “Het interessante is dat deze nadruk op plezier aanzienlijk is toegenomen van generatie op generatie. Voor de oudste generatie is het geen belangrijke waarde, maar wel voor de jongste. Je verwacht een afname van hedonisme als mensen ouder worden, maar we zien dat niet terug in ons onderzoek; hedonisme is juist heel stabiel. Het lijkt er dus op dat deze waarde nog net zo belangrijk zal zijn voor de millenials over 40 jaar als dat het nu is.”
Maatschappelijke thema’s
Leijen toont aan dat verschuivingen in persoonlijke waarden nauw samenhangen met standpunten over belangrijke maatschappelijke kwesties zoals huwelijk, euthanasie en inkomensongelijkheid. “Wat we als belangrijk beschouwen in ons privéleven, heeft invloed op hoe we denken over bredere maatschappelijke thema’s,” legt Leijen uit. Omgekeerd beïnvloeden veranderingen in maatschappelijke opvattingen ook de onderliggende waarden. Deze wisselwerking toont hoe waarden en attitudes elkaar versterken.
De invloed van cultuur op waarden
Leijen onderzoekt ook de rol van cultuur bij zorgvoorkeuren. In landen met sterkere sociale normen, zoals Turkije en Noorwegen, krijgt individuele vrijheid minder ruimte en worden afwijkingen van de norm sneller afgekeurd. Hierdoor is de voorkeur voor professionele zorg vaak sterker verbonden met waarden zoals behoud en traditie. Denk hierbij aan normen rondom gedrag: kun je in het openbaar zingen of trouwen met iemand van hetzelfde geslacht? Hoe strakker de normen, hoe sterker mensen zich conformeren. “In landen waar het volgen van de sociale norm belangrijk is, zien we dat mensen eerder kiezen voor professionele medische hulp, terwijl in landen met een lossere cultuur een keuze om iets anders te doen, bijvoorbeeld zelfmedicatie, of niets doen, meer voorkomt” zegt Leijen. Dit benadrukt dat de relatie tussen waarden en gedrag beïnvloed wordt door de culturele context.
