Vrouwen zijn nog steeds ondervertegenwoordigd in leidinggevende functies. Een belangrijke oorzaak vormen de ongunstige seksenormen. Kan kunst waarin deze normen in twijfel worden getrokken de vooroordelen jegens vrouwelijk leiderschap verminderen? Psycholoog Eftychia Stamkou ontving een Veni-subsidie om daar onderzoek naar te doen.
Net als in het echte leven is het op het witte doek beroerd gesteld met het aantal vrouwen in leidinggevende functies. In vergelijking met mannen, worden vrouwen drie keer minder vaak in een leidende rol getoond in films, tv-series et cetera. Ook in andere kunstvormen zijn leidende vrouwen vaak in de minderheid. Dat gegeven bracht Stamkou op het idee van haar onderzoek.
Om sociale verandering teweeg te brengen zoals de heroverweging van gendernormen, kun je allerlei aanvliegroutes kiezen. Hoe logisch is het om naar het potentieel van kunst te kijken?
‘We zijn continu omringd door kunst, en dan heb ik het niet alleen of niet per se alleen over hogere kunstvormen waarnaar je kijkt in een museum, maar over televisie, films, boeken, dansvoorstellingen, noem maar op. We hebben het sinds Plato al over de uitwerking van kunst op mensen, maar dan alleen binnen de kunst zelf: wat voelen we, welke kleuren spreken ons aan, waarom spreekt het ene muziekgenre ons meer aan dan het andere? We hebben het echter nooit over de implicaties van kunst op ons gedrag, en dat is eigenlijk heel raar, omdat kunst in het leven van ons allemaal zo’n belangrijke rol speelt. Dan kan het bijna niet anders dan dat ons gedrag erdoor wordt beïnvloed.’
Wat maakt jouw onderzoek uniek?
‘Behalve dat dan de vraag “Wat doet kunst met ons gedrag?” nog nooit is beantwoord in een onderzoek, is de methode ook uniek. Ik maak namelijk gebruik van kunstexperimenten – samen met kunstenaars werk ik aan kunstwerken waarbij bijvoorbeeld de ene keer de vrouw in de leidende rol is en de andere keer niet – denk aan conventionele en onconventionele tango-choreografie.’
Hoe meet je dan vervolgens de effecten van kunst op ons gedrag en op ons denken?
‘Bias meten is lastig; mensen hebben de neiging om hun vooroordelen te verbergen door iets anders te zeggen dan ze daadwerkelijk denken. We gaan daarom tijdens het bekijken van de kunst impliciete responses van proefpersonen meten, dus de responses waarop ze zelf geen invloed op hebben. Denk aan bijvoorbeeld zweet, ademhaling en hartslag. Achteraf laten we proefpersonen vragen beantwoorden en associatietaken uitvoeren, waarbij ze bijvoorbeeld woorden met elkaar moeten koppelen zoals vrouw en leiderschap. Om erachter te komen wat de langetermijneffecten van kunst op het menselijk gedrag zijn, meten we de responses op verschillende momenten gedurende de tijd.’
De lat ligt vrij hoog in jouw experiment: je verwacht dat de attitudes van mensen al kunnen veranderen nadat ze één keer een kunstwerk hebben bekeken.
‘Dat klopt – ik ga kijken of dat inderdaad het geval is. En zo niet, dan hebben we wel informatie verzameld dat als basis kan dienen voor een vervolgonderzoek.’
Stamkou start in de lente / zomer van 2021 met haar onderzoek, dat vier jaar duurt.
