Micro-econoom Alex Theloudis van Tilburg University heeft samen met collega’s een model ontwikkeld dat de keuzes verklaart van stellen over het al dan niet samen doorbrengen van tijd. Het model laat zien dat zowel het aantal werkuren van vrouwen als hun lagere relatieve inkomen, gerelateerd zijn aan de waarde die stellen toekennen aan het doorbrengen van tijd met het gezin.
Waarom werken Nederlandse vrouwen met een gezin vaak minder uren en verdienen zij minder dan hun mannelijke collega’s? Verrassend genoeg is er binnen de economie weinig bekend over de waarde die stellen toekennen aan samen tijd doorbrengen, welke kosten en baten dit met zich meebrengt en hoe dat zich verhoudt tot andere manieren van tijdsbesteding.
Gezinstijdmodel
Het model voor gezinstijd dat Theloudis en collega’s ontwikkelden, gaat in op zowel de kosten als de baten van samen tijd doorbrengen. Er is in verwerkt dat gezamenlijk doorgebrachte vrije tijd wenselijk is voor het saamhorigheidsgevoel en voor de ontwikkeling van kinderen als ouders de zorg voor hen delen. Maar het model reflecteert ook dat gezamenlijke vrije tijd en gezamenlijke zorg voor de kinderen aanzienlijke kosten met zich meebrengen.
Om samen te kunnen zijn moeten stellen namelijk hun agenda’s op elkaar afstemmen. Dat kan gevolgen hebben voor het al dan niet nemen van een baan hebben waarbij flexibiliteit verwacht wordt, en zo’n baan wordt doorgaans beter betaald. Bovendien kan het de verdeling van zorgtaken hinderen, waardoor misschien andere, duurdere zorg of opvang nodig is.
Het model maakt inzichtelijk wat de invloed is van economische omstandigheden – zoals salarissen op de arbeidsmarkt, werkuren en de kosten voor kinderopvang – op tijdverdeling (inclusief gezamenlijke en individuele tijdsbesteding). Het model helpt ook om de eventuele toegevoegde waarde van gezamenlijke tijd ten opzichte van individuele tijd in geld uit te drukken, en om in te schatten in hoeverre er in een huishouden sprake is van gezamenlijke zorg voor kinderen. Dit is namelijk iets wat niet standaard uit enquêtes naar voren komt.
De waarde van gezinstijd
Op basis van enquêtedata van het Nederlandse LISS panel concluderen Theloudis en zijn collega’s allereerst dat partners grote hoeveelheden tijd met elkaar doorbrengen. In een grote meerderheid van de huishoudens zorgen beide ouders voor de kinderen. Hoe meer tijd de moeder besteedt aan de zorg voor kinderen, hoe meer tijd de vader hier ook aan besteedt. Slechts 2% van de vaders zorgt helemaal niet voor de kinderen.
Huishoudens zijn bereid om gemiddeld € 1,20 (10% van het uurloon of ongeveer € 200 per maand) te betalen voor een uur gezamenlijke vrije tijd in plaats van individuele vrije tijd. Huishoudens zijn bereid om € 2,10 (17% van het uurloon of ongeveer € 350 per maand) te betalen voor een uur gezamenlijke zorg voor de kinderen in plaats van individuele zorg voor de kinderen.
Werken in deeltijd
Het gezinstijdmodel suggereert dat de partner die minder uren betaald werk doet waarschijnlijk ook degene is die aangepaste uren werkt (of geen baan zal aannemen waarbij flexibiliteit vereist is) om op die manier te zorgen voor meer gezamenlijke tijd binnen het huishouden. Als vrouwen minder uren werken dan mannen, vanwege lagere salarissen of om andere redenen, zullen zij hun werkuren dus beperken om te zorgen dat hun werkrooster gelijk loopt aan dat van hun partner, zodat ze meer samen kunnen zijn. Ook als flexibiliteit een hoger salaris met zich meebrengt, laten vrouwen dit vaak aan zich voorbij gaan en verdienen zij over de gehele linie minder, waarmee de genderloonkloof verder vergroot wordt.
De behoefte om samen te zijn kan dus een verklaring zijn voor zowel de genderloonkloof als de hoeveelheid vrouwen die in deeltijd werken. Aangezien vrouwen historisch gezien altijd al minder uren werkten komen genderverschillen met betrekking tot het aantal werkuren vanzelfsprekend voor in het model, vanuit de keuze die gemaakt wordt om meer samen te kunnen zijn. Ook dit draagt weer bij aan de loonkloof tussen mannen en vrouwen.
Aanbeveling
Je zou kunnen beargumenteren dat de politiek niets moet doen om de werkurengerelateerde loonkloof te veranderen, aangezien dat gewoon de uitkomst is van keuzes die mensen zelf maken. Deze argumentatie is echter onvolledig, aldus Alex Theloudis. Samen tijd doorbrengen verbetert de stabiliteit binnen een relatie en de ontwikkeling van kinderen, wat een positieve invloed heeft op de welvaart van individuen en de economie als geheel. Als het zo is dat vrouwen een buitenproportionele prijs voor deze welvaart betalen, dan zou de politiek deze vrouwen wellicht hiervoor kunnen compenseren.
