Werken in ploegendiensten vergroot de kans op hart- en vaatziekten en diabetes. Vooral als het om veel en langdurige nachtdiensten gaat, aldus onderzoekers Hardy van de Ven, Gerben Hulsegge en Elsbeth de Korte van TNO. Ze onderzochten de relatie tussen verschillende roosters en de gevolgen voor de gezondheid en welzijn.
Ploegendiensten
In Nederland werkt 11% van de beroepsbevolking in ploegendienst. Dit brengt risico’s voor de gezondheid met zich mee en kan ook het sociale leven verstoren. Maar hoe ongezond is het nou eigenlijk en wat kunnen we verbeteren? Dat werd onderzocht in de studie Hoe maak je een ploegenrooster gezonder. Een literatuuronderzoek naar roosterkenmerken, gezondheid en persoonsverschillen. In het onderzoek aandacht voor de verbanden tussen ploegendiensten en gezondheid maar ook voor bijvoorbeeld de invloed van persoonskenmerken.
Op lange termijn blijkt dat het werken in ploegendienst leidt tot gezondheidsrisico’s zoals hart- en vaatziekten en diabetes mellitus type II. Dit is met name het geval als mensen lang (meer dan 20 jaar) in nachtdiensten werken. Ploegendiensten kunnen daarmee dus de duurzame inzetbaarheid ondermijnen. Op de korte termijn blijkt onvoldoende rust tussen opeenvolgende diensten de oorzaak te zijn van vermoeidheid, verzuim en een disbalans tussen werk en privé.
Weekenddienst
Ten slotte leidt werken in het weekend tot een grotere disbalans op het gebied van werk en privé. Of persoonskenmerken een rol van betekenis spelen op de gezondheid of het welzijn is nog niet bekend. Het vaakst werd gekeken naar leeftijd, maar bewijs dat dit een rol speelt, is zwak. Om de risico’s voor de gezondheid te verminderen en te zorgen voor een duurzame inzetbaarheid van mensen, is het verstandig nachtdiensten zo veel mogelijk te verminderen. Natuurlijk is dat niet altijd mogelijk. In het geval dat nachtdiensten niet te voorkomen zijn, is het van belang zo veel mogelijk rust in te bouwen. Dit kan bijvoorbeeld door niet te veel nachtdiensten achter elkaar in te roosteren, mensen niet jarenlang in de nachtdienst in te zetten en ‘vooruit te roteren’. Dat wil zeggen eerst dagdienst, dan avonddienst, dan nachtdienst. De onderzoekers noemen ook het vergroten van de autonomie over werktijden als een mogelijkheid om de gezondheidsrisico’s in te perken. Meer autonomie leidt tot een betere werk-privébalans en is waarschijnlijk daarom ook positief voor de gezondheid
Auteurs
Hardy van de Ven, Gerben Hulsegge en Elsbeth de Korte zijn verbonden aan de Nederlandse organisatie voor toegepast natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO), Leiden, Nederland.
