Appen in de auto van de baas

U doet het natuurlijk niet hè, appen achter het stuur. Henk* deed het wel, vorig jaar oktober in Noord-Holland bij Nieuwe Niedorp. Hij appte en zwalkte met zijn Renault Clio van Defensie over de N239 en raakte frontaal een veewagen. De veewagen van Piet Schuit kreeg een lekke band en ramde een Renault Megane, die achter Henk reed, in de flank. Veewagen en Megane belandden in een sloot; 3 koeien in de veewagen lieten het leven. En oh ja, Henk (25) had flink wat alcohol in zijn bloed – om 7 uur ‘s ochtends.

Omdat korporaal Henk bij de luchtmobiele brigade werkt, verschijnt hij niet voor de ‘gewone’ politierechter, maar moet hij zich verantwoorden bij de militaire politierechter in Arnhem. Een Nederlandse militair die zich misdraagt, staat altijd terecht bij de militaire kamer van de rechtbank Gelderland. Je zou het denken, maar de militaire politierechter is géén militair, maar een burgerrechter. Die van Henk wil weten waar de alcohol in zijn bloed op die maandagochtend 3 oktober vandaan kwam. ‘Ik had tot middernacht in het café in Winkel zo’n 10 glazen bier gedronken’, antwoordt Henk, die 6,5 uur later in de auto stapte om naar de kazerne te gaan. ‘De alcohol was nog niet afgebroken in uw bloed’, weet de militaire politierechter Perry Quak. Na de aanrijding op de N239 bevatte Henks bloed nog 0,91 milligram pure alcohol (bijna 2 keer meer dan toegestaan).

‘En dan komen we bij de rit. Wat herinnert u zich daarvan?’ vraagt rechter Quak. ‘Daar weet ik niets meer van. Ik weet alleen dat ik na het ongeluk mijn moeder heb gebeld met de telefoon van iemand die was gestopt.’ ‘Weet u nog of u uw telefoon gebruikte voor het ongeluk?’ Korporaal Henk: ‘Het is helemaal zwart.’ Geen nood, de politie en de marechaussee hebben hun werk gedaan. De rechter: ‘Uit het politieonderzoek blijkt dat om 06:51:07 uur met uw telefoon naar een mevrouw is geappt. Uit de apparatuur in de dienstauto blijkt dat u op dat moment 75 km/u reed. Een minuut later verzond u weer een appje. Het lijkt erop dat u zat te appen terwijl u reed. Doet u dat vaker?’ Henk: ‘Zeer zelden’. De rechter: ‘Het antwoord is dus ja. Hebt u zich nooit gerealiseerd hoe gevaarlijk dat is?’ Henk: ‘Zeker wel.’ De rechter: ‘Waarom doet u het dan?’ Henk: ‘Daar kan ik geen antwoord op geven.’ De rechter: ‘Ik weet dat ik die vraag aan heel veel automobilisten kan stellen. Het gebeurt aan de lopende band. Het lijkt erop dat u mede door dat geapp over de doorgetrokken strepen bent gereden. De getuige achter u zag ook dat u opeens naar de verkeerde weghelft schoot. Wilt u daar iets op zeggen? Henk: ‘Ik weet het niet meer.’

Het is een wonder dat er die ochtend op de N239 geen doden of zwaargewonden zijn gevallen, vindt politierechter Perry Quak (‘afgezien van die 3 koeien, wat ook vreselijk is’). ‘Als dat wel was gebeurd, had u voor de meervoudige militaire kamer moeten verschijnen en had u een gevangenisstraf kunnen krijgen.’ Dat zit er vandaag niet in. De alcohol in zijn bloed is weliswaar een misdrijf, maar met dit promillage staat daar geen gevangenisstraf op en het veroorzaken van een ongeval door het gebruik van zijn mobiele telefoon is ‘slechts’ een verkeersovertreding. Automonteur Henk is wel benauwd dat een forse geldstraf hem in de problemen zal brengen bij Defensie. Hij is door deze zaak volgens zijn raadsvrouw al uitzending naar Mali misgelopen.

Voor het rijden onder invloed zou Henk een geldboete van 400 euro moeten krijgen, vindt officier van justitie Sandra Wiarda. Zo staat het in de richtlijnen. Het ongeluk is gecompliceerder. De officier: ‘Bij dit soort verkeerszaken kijk je naar de handelingen. Er kan van alles gebeuren, maar ook niets. We moeten daarom kijken naar wat er is gedaan, ongeacht de gevolgen. Als ik daarnaar kijk, vind ik een geldboete van 1.000 euro op zijn plaats.’ Henk zou verder 3 maanden lang zijn rijbewijs moeten missen en de mijnheer uit Opmeer met de Megane een schadevergoeding van 400 euro moeten betalen. Met de boete van 400 euro kan Henks raadsvrouw Thirza Overes leven, maar met die van 1.000 euro niet. Zo’n hoge boete zou Henk weleens zijn Verklaring van Geen Bezwaar (VGB) van Defensie kunnen kosten. Maar belangrijker: de officier heeft bij het bepalen van de geldboete de appjes betrokken, en dat had niet gemogen.

De politie is bij het telefoononderzoek haar boekje te buiten gegaan, aldus raadsvrouw Overes. ‘Agenten hebben met speciale software in de geheugengebieden van de telefoon gekeken. Zo staat het in het politierapport. Ik maak daaruit op: in alle gebieden van de telefoon. Een telefoon mag alleen worden onderzocht als dat onderzoek beperkt is, heeft de Hoge Raad onlangs in een arrest bepaald. De politie mag niet alles uitlezen. Omdat ze dat tóch heeft gedaan, is de privacy van mijn cliënt ernstig geschonden. Dat is een schending van artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. De app-gegevens moeten daarom worden uitgesloten van het bewijs.’ Zijn rijbewijs zou Henk ook niet mogen verliezen. Dat zou hem zijn baan kunnen kosten. Henk is monteur, moet testritten maken en de kazerne is op 160 kilometer van huis. ‘Cliënt kan wel leven met een voorwaardelijke rijontzegging.’

De politie heeft haar werk prima gedaan, meent rechter Quak. ‘Ik zie geen breed onderzoek waardoor uw privacy buitenproportioneel en onnodig is aangetast. Ik zie ook niet welk nadeel u heeft ondervonden van dit politieonderzoek, terwijl ik wél zie dat de onderzoeksopdracht aan de politie beperkt was.’ Henk heeft achter het stuur zitten appen, punt uit, en dat rekent de rechter hem zwaar aan. ‘Appen achter het stuur is asociaal en levensgevaarlijk.’ En dat allemaal in de auto van de baas, voegt rechter Quak eraan toe. ‘Het logo van Defensie staat op de auto. U hebt als uniformdrager dat uniform en de krijgsmacht te schande gemaakt.’ Henk heeft hulp gezocht bij de geestelijk verzorger van de Luchtmobiele Brigade – dat mag ook gezegd, besluit de rechter. ‘U bent jong en moet een kans krijgen.’ Henk krijgt 2 boetes: 1 van 400 euro voor het rijden onder invloed en 1 van 800 euro voor het in gevaar brengen van het verkeer. Henk moet daarnaast 400 euro schadevergoeding betalen aan de mijnheer in de Megane en hij krijgt een ontzegging van de rijbevoegdheid van 24 weken, waarvan 20 weken voorwaardelijk. Omdat Henk vorig jaar zijn rijbewijs al 4 weken heeft moeten missen is hiermee de kous af. ‘Ik houd rekening met uw werk bij de krijgsmacht’, aldus rechter Quak.

* Voornaam is om redenen van privacy gefingeerd.