Bij een toenemend aantal werknemers verschijnt in december een extra maandsalaris op de loonstrook. Deze dertiende maand is een vaak welkome extra na de dure zomervakantie en vlak voor de zo niet nog duurdere feestdagen. Werkgevers pronken in hun werving lustig met de dertiende maand als ‘uitstekende arbeidsvoorwaarde’. Maar is dit extraatje in december nu echt de kers op de taart of krijgen werknemers een sigaar uit eigen doos?
De dertiende maand is een brutobedrag ter grootte van één maandsalaris dat meestal aan het einde van het kalenderjaar wordt uitgekeerd. Het is daarmee een vorm van eindejaarsuitkering, van 81/3% om precies te zijn. De dertiende maand is een vast looncomponent die in de CAO, bedrijfsregeling of de arbeidsovereenkomst is vastgelegd. Deze is niet afhankelijk van het bedrijfsresultaat en verschilt daarmee dus van de bonus of winstdeling. Anders dan bij de vakantiebijslag (ook genoemd vakantietoeslag), is de dertiende maand geen wettelijk recht. Lang niet iedereen ontvangt dan ook een dertiende maand.
Voordelen
Voor werknemers is de dertiende maand om een aantal redenen gunstig:
- Het is een extra salarisbedrag dat het reguliere jaarsalaris kan verhogen;
- Het is een ‘appeltje voor de dorst’ dat in één keer wordt uitbetaald;
- De uitbetaling vindt veelal plaats op een gunstig moment, namelijk de dure decembermaand;
- Het bedrag kan vaak worden ingezet voor andere arbeidsvoorwaarden, zoals extra verlof, een studie of het fiscaal vriendelijk aanschaffen van een fiets;
- Het kan bij uitruil en slim gebruik van de werkkostenregeling (deels) belastingvrij worden uitgekeerd.
Nadelen
De nadelen van de dertiende maand zijn wat minder zichtbaar en wat ‘technisch’ van aard:
- In bepaalde gevallen verlagen werkgevers eerst het bruto maandsalaris met 81/3% om de dertiende maand te kunnen bekostigen, waardoor het jaarsalaris niet wordt verbeterd;
- De dertiende maand is uitgesteld loon, waar een werknemers gedurende het jaar nog geen gebruik van kan maken;
- Het wordt in voorkomende gevallen niet uitgekeerd indien een medewerker vervroegd uit dienst treedt;
- Over de dertiende maand wordt meestal geen pensioen opgebouwd, terwijl dit bij ‘gewoon salaris’ wel gebeurt. Zo kan ongemerkt een pensioengat ontstaan;
- Er wordt vrijwel nooit vakantiebijslag over de dertiende maand verstrekt, terwijl dit bij ‘gewoon salaris’ wel gebeurt;
- Het recht op bijvoorbeeld zorg- en huurtoeslag kan overschat worden indien hier bij de aanvraag geen rekening mee wordt gehouden, waardoor onterecht ontvangen toeslag moet worden terugbetaald.
Praktijkonderzoek
Hoe pakt de dertiende maand in de praktijk uit? Om te kunnen beoordelen welke invloed de dertiende maand heeft op de beloning, moet het bruto jaarsalaris inclusief de dertiende maand worden beoordeeld. Uit vergelijking van honderd CAO’s in de financiële dienstverlening, de detailhandel en de industrie blijkt het volgende:
- In de financiële dienstverlening verstrekken vrijwel alle organisaties een dertiende maand. Vergelijking met organisaties zonder dertiende maand is in deze sector niet mogelijk;
- In de detailhandel biedt één op de vijf werkgevers een dertiende maand. Bij deze werkgevers ligt het gemiddeld jaarsalarisniveau gemiddelde 26% hoger dan bij detailhandelaren die dit niet doen. In deze sector blijkt de dertiende maand een pluspunt in de beloning;
- In de industrie ontvangt twee derde van de werknemers een dertiende maand. Hier blijkt het gemiddelde jaarsalaris 1,6% lager te liggen dan van collega’s in de sector die geen dertiende maand ontvangen. De dertiende maand blijkt hier een verslechtering van de beloning.
Conclusie
De dertiende maand kent diverse voor- en nadelen en uit het praktijkonderzoek blijkt dat het per sector verschilt hoe de meter uitslaat. Het voornaamste voordeel voor werknemers is dat het als een extraatje wordt uitgekeerd in de dure feestmaand. In de detailhandel blijkt de dertiende maand ook daadwerkelijk een ‘eindejaarsbonus’ te zijn. Het belangrijkste nadeel is echter dat bij sommige werkgevers een stuk van het maandsalaris wordt ‘afgeroomd’ en aan het eind van het jaar in een schralere vorm wordt uitgekeerd. Zonder pensioenopbouw en vakantiebijslag. In dit geval is de dertiende maand een onzichtbare verslechtering van de beloning. In de industrie ligt het jaarsalaris mét dertiende maand lager dan zonder dertiende maand en lijkt het voor werknemers dan ook een sigaar uit eigen doos te zijn.
Ernst-Jan Bergman
Managing Consultant en beloningsspecialist
Onderzoeksverantwoording
Het CAO-onderzoek waar in het artikel naar wordt verwezen is gebaseerd op vergelijking van in totaal 100 openbare ondernemings- en sectorCAO’s in Nederland, die op 1 juli 2011 van toepassing waren op een krappe 500.000 werknemers. Onder de financiële dienstverleners vallen banken, verzekeraars en financieel intermediairs zoals ING en Achmea; de detailhandel bestaat uit winkel- en warenhuizenketens, zoals Bijenkorf, HEMA en de supermarkten; de industrie bestaat uit onder meer de voedingsindustrie, chemische en kunststofindustrie, de farmaceutische industrie en overige producerende industrie, zoals Coca Cola, DSM en de betonproducenten.
De analyse heeft plaatsgevonden door het gemiddelde jaarsalaris van CAO’s waarin wel een dertiende maand van toepassing is te vergelijken met het gemiddelde jaarsalaris van CAO’s waarin geen dertiende maand van toepassing is. Het gemiddelde jaarsalaris is berekend door alle vaste salariscomponenten per jaar (12 maandsalarissen, vakantiebijlage en dertiende maand) bij elkaar op te tellen. Bij de vergelijking is gecorrigeerd voor de functiezwaarte, zodat het jaarsalaris van bijvoorbeeld een administratief medewerker wordt vergeleken met andere administratief medewerkers en van een afdelingshoofd met andere afdelingshoofden.